Werkbezoek Reya
Waar begin je na een reis met zoveel indrukken? Bij de gehandicapte dames die vol ijver diamondpantings aan het maken zijn? Of over onze tolk Arno Kortleven die moeiteloos schakelt tussen Oekraïens en Nederlands en simultaan vertaalt terwijl de anderen spreken? Over onze gastheer en gastvrouw Kees en Tanja van Aalst die ons iets delen van hun levensreis? Over de eindeloze hoeveel asbest op de daken van de woningen en schuren, nog in goede staat of ingezakt en vervallen? Over de trieste verhalen van de oorlog, of van de alcohol? Of over Vova en Andrej die hun schouders willen gaan zetten onder Stara Shkola?
Met Ben Heijstek en Jan Bakker brachten
we een werkbezoek aan Reya om de projecten van Vartimey en Stara Shkola te
bezoeken. Vrijdagavond kwamen we na een lange reis van twee dagen aan bij Kees
en Tanja van Aalst. Hoewel hun kinderen in Nederland verblijven zijn zij samen
met hun gehandicapte zoon Dick voor vier weken op hun kwekerij. De bewogenheid
met het Oekraïense volk is bij onze gastheer nog even vers als ruim twintig
jaar geleden toen hij zich in Oekraïne vestigde.
Bozzhi Resurs – Gods bronnen
Zaterdagmorgen bezoeken we Valik Grushetskyy. We ontmoeten er ook Arno en Valera, samen bestuursleden van Bozzhi Resurs, de stichting die is opgericht om de gebouwen die door Vartimey en Stara Shkola gebruikt (gaan) worden, beheren. Het dak op het gebouw is vervangen. Doordat het gebouw hierdoor een volwaardige tweede verdieping heeft gekregen, is het vloeroppervlak fors groter geworden. De architect zal nu een tekening gaan maken van de indeling. Maar vooraf moesten er nog wel een paar vragen beantwoord worden. Besloten is dat het gebouw de functie gaat krijgen van een soort kostschool. Het voorstel is om boven ruimtes te maken om te slapen met gastverblijven en een woonkeuken. Beneden lokalen en praktijkruimtes voor onderwijs en cursussen. Stara Shkola gaat beroepsgericht onderwijs aanbieden in de vorm van trainingen en cursussen die gedurende enkele dagen of weken aan de deelnemers worden gegeven. Er wordt gekozen voor de vorm van een kostschool omdat voor de cursisten de reisafstand lang kan zijn. Oekraïne is een groot land en de provincie Zhytomir is al 80% van de oppervlakte van Nederland.
De bezoeken het gebouw. Tijdens ons bezoek wordt de andere kant van het organiseren van hulptransporten duidelijk. Overal zijn goederen opgeslagen die met hulptransporten naar Oekraïne zijn gebracht. Niet alles kan direct een bestemming krijgen, niet alles is even bruikbaar. Uitdelen is minstens zo ingewikkeld als het inzamelen.
Jeugdwerk
’s Middags neemt
Kees ons mee naar Hal’Chyn. Dit dorp ligt ten zuiden van Reya en omdat er ook
bewoners van dit dorp in Reya naar de kerk komen, is de gemeente er met
jeugdevangelisatie begonnen. Sweta neemt ons mee naar een oud dorpshuis waar op
zaterdagmiddag kinderen komen voor allerlei activiteiten. Kinderen hebben er zo
weinig en niet zelden zijn de omstandigheden moeilijk. Sweta wil ze liefde
geven en met warmte vertelt ze wat ze met de kinderen doet. Deze middag hebben
ze pannenkoekjes gebakken. Het gebouw is oud, de vloer hier en daar doorgezakt
en gerepareerd met enkele houtplaten. Enkele ruimtes zijn wat opgeknapt door
Sweta samen met enkele jongeren in het dorp. Ze zou meer willen doen. Is het
gebouw er geschikt voor?
Sjasliek
Zaterdagavond zijn
we uitgenodigd bij Valik… (niet Grushetskyy) dorpsoudste van Hal’Chyn. Hij
behoort ook tot de gemeente van ds Grushetskyy. We krijgen een heerlijke
sjasliek met gekookte aardappels en salade. Wat een gastvrijheid voor zulke
onbekende Nederlanders. Valik vertelt over het dorp. Net als overal is het
moeilijk de gemeenschap in stand te houden. Jeugd trekt naar de stad. In het
dorp staat een enorm gebouw dat slechts half is afgebouwd. In de Sovjettijd was
het de bedoeling dat er een fabriek gehuisvest zou worden. Met de val van de
muur is het werk stil komen liggen en er nooit meer mee verder gegaan. Nu is
het een stille getuige van een tijd die Oekraïne niets heeft gebracht.
Rustdag
Zondag bezoeken we
de dienst in het mooie kerkje van Reya. Er zijn meerdere sprekers en er wordt
veel gezongen. Kees van Aalst spreekt over de reine en onreine dieren, Valik
preekt dat het volgen van Jezus inhoudt dat we ons leven moeten verliezen om
het te behouden. Paul gaf een korte toelichting waarom wij die dag de dienst
bijwonen, dat we hen steunen in hun zorgen vanwege de oorlog en willen
bijdragen aan hun charitatieve activiteiten. De vreze des Heeren geeft
herkenning tussen christenen over de hele wereld. De Heere belooft hen te
onderwijzen in de weg die zij hebben te verkiezen. (Ps 25: 11) Als Nederlanders
hebben we Psalm 25: 6 gezongen. Wederkerig werden ook wij hartelijk
toegezongen.
Na de dienst mag iedereen brood meenemen. Houdbaar brood dat door een Nederlandse bakker is geschonken en via het netwerk van Bijzondere Noden wordt verdeeld, zowel onder behoeftigen in Reya en omgeving als op vele andere plekken, tot enkele kilometers van het front. Ook uit Reya komen bewoners steels binnenlopen om enkele broden te bemachtigen.
’s Avonds was er Bijbelstudie bij Kees thuis met een vijftiental mannen en jongens van de gemeente. Het thema was het priesterschap van de man en zijn leidende positie als vader en ambtsdrager. Veel van hen hebben geen goed voorbeeld omdat ze uit een ongelovig gezin komen. Of omdat hun ouders gescheiden waren. Ook speelde niet zelden alcohol een rol in het ouderlijk huis. Aan ons werd gevraagd hoe wij invulling geven aan het vaderschap. Ze kijken op tegen de reformatorische traditie waarin wij zijn opgegroeid.
Stara Shkola – Oude School
Maandag was een intensieve dag. We ontmoeten Vova en Andrej, twee jonge IT-ers, bestuursleden van Stara Shkola. Samen met Arno gaan zij hun schouders zetten onder het onderwijs. Aan welk onderwijs is behoefte? Hoe is het onderwijs georganiseerd in Oekraïne? Wat is de kwaliteit van bestaande scholen? Besloten is om per september de eerste cursus te gaan geven: basiskennis voor IT-ers om jongeren die in de automatisering willen gaan werken de eerste beginselen van hard- en software bij te brengen. Deze eerste cursus kan worden gegeven in een zaaltje van de kerk. Komende maanden zal elke dinsdagmorgen gewerkt worden aan het programma en curriculum. Ook gaat de website gemaakt worden.
Verslavingszorg
We eten snel een
broodje bij Kees die ons daarna nog even meeneemt naar Het Anker. Dit is een
huis waar al weer meer dan tien jaar geleden een tehuis is gehuisvest voor
verslavingszorg. Margreet van Beest, een gemeentelid uit de gemeente van Ben,
is de initiator geweest van dit project. Ben heeft jarenlang bijgedragen aan de
fondsenwerving. Ook heeft hij meerdere werkvakanties georganiseerd om de woning
op te knappen. Inmiddels is het overgedragen aan Kom-Over-En-Help. We ontmoeten
er Irina die er nu de scepter zwaait. Het is een hartelijke weerzien van Ben
die zo onverwacht voor haar neus staat. Het huis is drie jaar gesloten geweest
vanwege de oorlog. Juist deze morgen is het huis weer geopend en is er een
eerste bewoner die hier is gekomen om af te kicken van de alcohol.
Vartimey - Bartimeüs 
’s Middags
bezoeken we Vartimey. Sweta leidt ons rond door het keurige gebouw. Dit is in
2016 aangekocht door twee ondernemers. Het is inmiddels helemaal ingericht voor
dagbesteding aan gehandicapten. De keuken is ingericht met een verlaagd
aanrecht zodat ook rolstoelgebruikers goed bij de gootsteen kunnen. Een tiental
dames werkt ijverig aan een diamondpainting. ’s Morgens hebben ze samen
gekookt. Het doel is om hen vaardigheden aan te leren waardoor ze meer
zelfredzaam worden. Parallel wordt aan de moeders ondersteuning geboden hoe zij
hun kinderen meer uit hun isolement kunnen halen. Sweta toont vol trots
tekeningen die aan de muur zijn gehangen. We krijgen er een paar mee. Ze lenen
zich voor actiemateriaal van litho’s of kaarten om te verkopen.
Met het bestuur
wordt gesproken over de omvang van de nood in de regio. Reya behoort tot de
regio Berdytsjiv en Vartimey heeft besloten zich te beperken tot die stad met
zijn omliggende dorpen die zo’n 150.000 bewoners telt. Het werk zou zeker drie
keer meer kunnen zijn. De jongste groep kinderen kan men tot hun spijt niet helpen.
De ruimte en organisatie laten het helaas niet toe. Naast gehandicapten is er
een veel grotere groep getraumatiseerde militairen die blijvend letsel
ondervinden van hun strijd aan het front, lichamelijk en of psychisch. Alleen
al in Deze regio betreft het 900 personen. Onlangs was er voor deze doelgroep
een bijeenkomst in Vartimey. Men ziet de nood, maar hoe te helpen bij zoveel
leed?
Impressies
Het platteland maakt een desolate indruk. Veel huizen zijn leeg en verlaten. In enkele gevallen zijn de bewoners gevlucht toen de oorlog kwam. Andere huizen staan al langer leeg en worden bouwvallen. Soms wordt zo’n bouwval verkocht, het huis afgebroken en een nieuw huis gebouwd. Men bikt het cement van de stenen zodat die opnieuw kunnen worden gebruikt. Circulair bouwen noemen ze dat tegenwoordig. Als je minder cement in de metselspecie gebruikt, wordt de cement poreus en minder hard. Het is natuurlijk minder sterk, maar dat heeft zo zijn voordeel. De werkelijke reden van weinig cement in de specie was het feit dat dit door de werknemers (of uitvoerders) werd verkocht als bijverdienste.
Overal asbest; op
daken, als schutting, schuurtjes… het is zelfs nog nieuw te koop. Toch zie je
hier en daar ook huisjes waar men toch onderhoud pleegt en het huis in de
oorspronkelijke stijl probeert te bewaren. In het metselwerk zijn versieringen
aangebracht; de kozijnen zijn blauw geschilderd. Samen met de terracotta
baksteen een prachtige combinatie.
De oorlog
Onderweg kwamen we
verschillende transporten tegen van tanks en andere legervoertuigen die naar
het front werden gevoerd. Zaterdag zagen we een straaljager overvliegen. In het
dagelijks leven wordt niet echt zichtbaar dat we in een land verblijven dat in
oorlog is. Toch is de oorlog heel aanwezig. Op begraafplaatsen liggen vers
gedolven graven met bloemenkransen en vlaggen. Men besteed veel aandacht aan
grafmonumenten. Overal staan foto’s op, mannen van 50, 38, 26 jaar oud. Zij
vielen voor hun vaderland.
Maandagnacht om 2.15u werd ik wakker door explosies, weliswaar niet heel dichtbij, maar toch… Er werd een aanval uitgevoerd met meer dan twintig drones op het militaire vliegveld dat enkele kilometers van ons logeeradres ligt. Hoeveel er daadwerkelijk doel hebben getroffen, wordt niet bekend gemaakt. Veel van die drones worden door de luchtafweer onschadelijke gemaakt. Of er doden of gewonden zijn te betreuren door de aanval wordt ook niet gedeeld omdat het om militaire doelen gaat. Met wil de vijand niet informeren over de effecten van de aanval.
Het meest
schrijnende verhaal over de oorlog trof ons toen we door Volytsya reden en een
jonge moeder tegenkwamen die achter een kinderwagen liep. Ze had een
verdrietige uitdrukking in haar ogen. Kees vertelde haar verhaal. Ze is
oorlogsweduwe, tenminste… Haar man raakte vermist in augustus 2023. Zijn eenheid
werd ingesloten door het Russische leger. Veel soldaten sneuvelden, anderen
werden krijgsgevangen gemaakt. Enkele maanden daarna kreeg zijn vrouw en
familie te horen dat ze zijn lichaam hadden geborgen. Aan hen werd gevraagd
autopsie te verrichten. Maar zijn vrouw en moeder herkenden de lichaamsdelen
niet omdat dit onmogelijk was geworden. DNA-onderzoek wees uit dat het
stoffelijk overschot hem zou betreffen. Een tweede onafhankelijk onderzoek
bevestigde de identiteit. Maar een soldaat die terugkeerde uit
krijgsgevangenschap beweert hem nog te hebben gezien. Ook in het dorp zijn er
mensen die vertellen dat er nog een kans is dat hij in leven is. Dit is de
werkelijkheid van de oorlog…